Вспомним Историю

[Mono]

На сайте Ансиент.ру добавили Армению.

http://www.ancient.ru/



Там и есть про Урарту.

[Mono]

Кстати обратите внимание на вассальное государство Софена // на Армянском Цопк //

Это государство существовало аж со времен хеттов. И называлась Исува. Это примерно 1800 лет до нашей эры.

Сперва он был независимим но потом стал вассалом Хеттов.

Жители Исувы - Цопка были в основном Хурриты. Сегодня оффицильная истиорография никак не знает что делать с хурритами вернее с Харами. То ли причислить к Арийцам то ли к Кавказцам но все потуги бессмысленны ибо эти Хары были автохтонами Армянского нагорья и на самом деле являутся другим разновидностом Хайов.

Вот только признать это будет трудноват для некоторых. Ибо история Хайов- Харов надо будет отодвинуть лет этак до 2000 лет до нашей эры. Притом это не просто история А История Целой Цивилизаций. На развалинах которого появились арамейцы и финикийцы.

Вот такие дела. Будет время напишу немножко про все это

[Mono]

Недавно Мхитарянцев вышла книга некоего Дезелуса.

Так вот там выдвигается теория о том что армянские буквы имеют свои корни в хурритском алфавите. Этот алфавит имел 26 букв. Это был старый алфавит и поетому там не было таких трудных согласных как tz, tj, dj, itd itp.

Так вот Месроп нашел именно этот алфавит и прибавил несколько букв поскольку со временем появились новые согласные.

Кстати то что армянские буквы появились не в 406-ом году подозревали многие. Потому что не мог так быстро появится грапар. Грапар это развытий язык. Появление такого языка требует как минимум несколько веков письменной традиций.

Также достоверно известно что например Армянские жрецы имели Священны книги. Например ассирийец Беросос читал эти книги в храме в Ани Камахе.

Беросос не сообщает на каком алфавите все это написано. Также не сообщает о том на каком языке все это. Но другие источники в начале нашего века сообщают что армяне находятся в числе тех народов которые имели писменность.

Вот такие вот дела.

[Jessika]

Бурная у нас была история. А почему на картах, особенно на желтой так мало названий городов в области нынешней западной Армении? Это что советские карты?

[Mono]

“БЕХИСТУНСКАЯ” НАДПИСЬ ДАРИЯ

В другом топике вспомнили про Восток и Запад. Так вот мне хочется напомнить некоторые моменты истории когда Восток властвовал вовсю и Запад содрогался от его мощи.

Ахеменидское Царство классичекий пример.
Некоторые фрагменты из Бехистунской надписи Дария.

1-3. Я — Дарий, царь великий, царь в Персии, царь стран, сын Виштаспы* внук Аршамы, Ахеменид.


--------------------------------------------------------------------------------
* Виштаспа — греч. Гистасп, отец Дария I; при Кире II — высокопоставленный придворный, при Камбизе II — сатрап. Персиды, в отсутствие Камбиза (поход на Египет, 525—-, 522 гг. до н.э.) обладавший, по-видимому, значительно большей полнотой власти, нежели сатрапы остальных провинций.
--------------------------------------------------------------------------------

3-6. Говорит Дарий-царь: мой отец — Виштаспа, отец Виштаспы _ Аршама, отец Аршамы — Ариарамна, отец Ариарамны — Чмп-пиш, отец Чишпиша — Ахемен.

6-8. Говорит Дарий-царь: поэтому мы называемся Ахемснидами. Испокон веков мы знатны. Испокон веков наш род был царским.

8-11. Говорит Дарий-царь: восемь [человек] из моего рода были прежде царями. Я — девятый. Мы, девять, с давнего времени являемся царями*.


--------------------------------------------------------------------------------
* Дарий причиняет к “царям” также Ариарамну и Аршаму — сатрапов из младшей линии Ахеменидов, к которой принадлежал он сам. Весь отрывок, таким образом, подчёркивает кровное родство Дария с Ахеменидами и традицию наследования престола — то есть законность прав Дария на престол.
--------------------------------------------------------------------------------

11-12. Говорит Дарий-царь: Милостью Аурамазды я — царь. Аурамазда дал мне царство.

12-17. Говорит Дарий-царь; вот страны, которые достались мне по милости Аурамазды, над ними я — царь: Персия, Элам, Вавилония, Ассирия, Аравия, Египет, [страны] у моря, Спарда, Яуна, Мидия, Армения, Каппадокия, Парфия, Зранка, Харайва, Хорезм, Бактрия, Согдиана, Гайдара, Сака*, Сатагу, Харахвати, Мака — всего 23 страны.

...

29—37. Говорит Дарнй-царь: армянина по имени Дадаршиш, моего раба, я отправил в Армению. Я так сказал ему: “Иди, разбей мятежное войско, которое не называет себя моим”. После этого Дадаршиш отправился. Когда он прибыл в Армению, мятежники собрались [и] пошли, чтобы дать сражение Дадаршншу. В местности Зузахия в Армении они устроили сражение. Аурамазда оказал мне помощь. Милостью Аурамазды моё войско наголову разбило мятежное войско. В 8-й день месяца туравахара [май 521 г.] ими было дано сражение.

37—42. Говорит Дарий-царь: второй раз мятежники собрались и пошли, чтобы сразиться против Дадаршиша. Они дали бой у крепости Тигра в Армении. Аурамазда оказал мне помощь. Милостью Аурамазды моё войско наголову разбило мятежное войско. В 18-й день месяца туравахара [май 521 г.] ими было дано сражение.

42—49. Говорит Дарий-царь: в третий раз мятежники собрались [и] пошли, чтобы сразиться против Дадаршиша. У крепости Уяма в Армении они устроили сражение. Аурамазда оказал мне помощь. Милостью Аурамазды моё войско наголову разбило мятежное войско. В 9-й день месяца тайграчиш (июнь 521 г.) было дано ими сражение. После этого Дадаршиш ждал меня в Армении, пока я не прибыл в Мидию.

49—57. Говорит Дарий-царь: затем я отправил в Армению перса по имени Ваумиса, моего раба, и сказал ему: “Иди, разбей мятежное войско, которое не называет себя моим”. После этого Ваумиса отправился. Когда он достиг Армении, мятежники собрались [и] пошли, чтобы сразиться с Ваумисой. В области Изала, в Ассирии, они устроили сражение. Аурамазда оказал мне помощь. Милостью Аурамазды моё войско наголову разбило мятежное войско. В 15-й день месяца анамака (декабрь 522 г.] дано было ими сражение.

57—63. Говорит Дарий-царь: второй раз мятежники собрались [и] пошли, чтобы сразиться против Ваумисы. В области Аутиара, в Армении, они устроили сражение. Аурамазда оказал мне помощь. Милостью Аурамазды моё войско наголову разбило мятежное войско. Месяц туравахара кончился [июнь 521 г.], когда ими было устроено сражение. После этого Ваумиса ожидал меня в Армении, пока я не прибыл в Мидию.

....

76—83. Говорит Дарий-царь: пока я был в Персии и Мидии, вавилоняне восстали против меня второй раз. Человек по имени Араха, армянин, сын Халдита, восстал в Вавилоне. Из области Дубала он так обманывал парод: “Я — Навуходоиосор, сын Набонида”. Тогда вавилонский народ поднял мятеж против меня [и] перешёл на сторону того Арахи. Он захватил Вавилон и стал царём в Вавилоне.

83—92. Говорит Дарий-царь: я послал войско в Вавилон. Перса по имени Виндафарна, моего раба, сделал начальником их [и] так сказал им: “Идите, разбейте войско вавилонское, которое не называет себя моим”. Затем Виндафарна направился с войском в Вавилон. Аурамазда оказал мне помощь. Милостью Аурамазды Виндафарна разбил вавилонян и привёл их связанными. В 22-й день месяца варказана [ноябрь 521 г.] он захватил Араху, который называл себя Навуходоносором, и людей, которые были его виднейшими последователями. Я приказал посадить в Вавилоне на кол Араху и людей, которые были его виднейшими последователями.

Обратите внимание на историю этого Арахи который организовал восстание в Вавилоне. Он Армянин из рода Халдитов. Халдийская династия была последная династия которая царствовала в Вавилоне до прихода туда персов. Слово Халд встречается только в пантеоне царство Бианили то есть Вана // Урарту // Это значит что Халдейцы как то связаны с Ванцами.. И самое интересное что они там появляутся после падение Ванского царства. Интересно не правда ли??

Кстати именно в Халдисйкий период Вавилон имел самый мощный культурный расцвет. Сразу перед тем как уйти в небытие. Именно в этот период многие рассказы которые появляутся в последствии в Библии приняли финальную форму.

И еще
Орел который вы видите внизу. Она существовала до появление Ахеменидов. В Урартских иероглифах он уже есть тоже внизу посмотрите

http://avesta.tripod.com/other/Behistun-01.htm
http://avesta.tripod.com/other/Behistun-02.htm

[Joshua12]

Как интересно. Копаемс? Истина где-то рядом?

Пророчество Иезекиля. Оно гремело и летало, а под хрустальным куполом сидел он, и говорил......

Мда....

Ой давно это все было. Ой давно.

[Monopole]

Originally Posted by Jessika

Бурная у нас была история. А почему на картах, особенно на желтой так мало названий городов в области нынешней западной Армении? Это что советские карты?

Потому, что это карта VII в. до нашей эры.

[Mono]

Потому, что это карта VII в. до нашей эры.

Нет Джесика правильно говорит. Там были города. И очень много городов. Самый известный это Канеш. На основе которого родилась Хеттская Империя.

[Mono]

ՀԱՅՈՑ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՐԱՀԵՏՆԵՐՈՎ

ՀԱՅՈՑ ԱՆՇԱՐԺ (ՍՐԲԱԶԱՆ ) ՏՈՄԱՐԸ ԲԻԱՅՆԱԿԱՆ ԴԻՑԱՐԱՆԱՈՒՄ

Հայոց «Անշարժ-Արբազան տոմար» եզրի սահմանումը տվել է Ղևոնդ Ալիշանը: Նրա կարծիքով, հայերը վաղնջական ժամանակներում շարժական տոմարին զուգահեռ գործածել են կրոնադիցաբանական տոների համար նախատեսված անշարժ տոմար, որի համաձայն, գարնանային օրահավա-սարը սկսված է համարվել Արեգ-մարտ ամսից: Այս տեսակե-տը հետագայում պաշտպանել է տոմարագետ Հ. Ս. Բադալյանը: Հ. Հ. Կարագյոյանը համադրելի է համարել Մհերի դռ-ան դիցացանկի «Շիվինի աստծո ամիսը» և հայոց Արեգ ամսանունը: Հետագայում այս դրույթը հիմնավորել է Ս. Գ. Հմայակյանը: Հայոց տոմարի մյուս ամիսների և Մհերի դռան դիցանունների զուգադրումները կատարելիս, ելակետ ենք ըն-դունել Արեգ-Շիվինի-մարտ համապատասխանությունը:
ԱՐԵԳ-ՇԻՎԻՆԻ-մարտ: Շիվինիի անունը գրվել է DUTU ITU ձևով, որտեղ UTU-ն շումերական Արև աստվածն է, իսկ DINGIR դետերմինատիվը դիցանուն է ցույց տալիս: Արանով բիայնացիները կամեցել են ցույց տալ, որ Շիվինին իրենց Արև աստվածն է: Մհերի դռան արձանագրությունում ասվում է. «Շիվինի աստծո ամսին... վեց ուլ Խալդի աստծու (համ-ար ) թոդ այրվի»: Ա. Հմայակյանն ուշադրություն է հրւսվիրել այն փաստի վրա, որ այծերը ծնում են տարվա մեջ մեկ ան-գամ՝ փետրվար, մարտ ամիսների ընթացքում: Հետևաբար, ուլեր կարոդ էին գտնվել հենց այս ժամանակամիջոցում՝ փե-տրվարի վերջին և մարտի սկզբին, որպեսզի «Շիվինիի ամ-սին» զոհաբերվեին Խալդիին: Արձանագրությունում նշվում է նաև. «Իշպոփնի Աարդուրորդին և Մինուա Իշպոփնորդին... հաստատեցին կարգ, երբ ծառերը (ճյուղերը խաղողենու ) էտ-վեն (՞ ), Խալդի աստծուն երեք խոյ թող զոհաբերվի, երեք խոյ աստվածներին բոլոր»: Այս փաստը ևս Ա. Հմայակյանն անուշադրության չի մատնել և գտել է, որ խաղողի որթի էտումը Հայաստանում սկսվում է մարտ ամսի վերջին տասնօրյա-կում և ավարտվում ապրիլի առաջին կեսում: Նույն ժամա-նակահատվածում Հին Հայաստանում նշվել է Բարեկենդանի նոր տարվա տոնը:
ԱՀԿԻ-ՏՈՒՇՊՈՒԵԱ-ապրիլ: Արեգի իգական զուգակիցը Տուշպուեան է, որի պաշտամունքը կապվում է Տուշպա-Վան քաղաքի հետ, ինչի մասին վկայում է նախևւսռաջ նրա անվա-նաձևը: Բ. Բ. Պիոտրովսկին կարծիք է հայտնել, որ նա արշա-լույսի դիցուհի է, քանի որ պատկերվել է, իբրև կանացի իրա-նով թռչուն, թևերի մեջ՝ Արևի սկավառակը: Վան քաղաքի հի-մնադրումն, ըստ Մովսես Խորենացու, կապված է Շամիրամի անվան հետ, իսկ Շամիրամ-Աեմիրամիսը նույնացվում է միջագետքյան Իշտար-Դերկետոյին, վերջինս էլ՝ հայոց Աստղի-կին: Դերկետոյի բնակավայրը միջագետքյան առասպելը հա-մարում է ջրային ավազանը: Հայկական ավանդության հա-մաձայն, Աստղիկն ամեն գիշեր լողանում էր Եփրատի (Արածանիի ) ջրերի մեջ, իսկ պատանիները ձգտում էին տեսնել նրա մերկությունը: Մեր կարծիքով, պատանիներն իրական-ում գիշերով Եփրատի ջրերի մեջ Վեներա մոլորակի արտա-ցոլանքն են տեսել, քանի որ հայոց մեջ Աստղիկը Վեներայի մարմնավորումն էր: Սակայն Աստղիկը ծագում է նաև այգա-բացին, ուստի, պատահական չէ, որ բիայնական Տուշպուեան պատկերվել է որպես արշալույսի դիցուհի՝ թևերի մեջ կր-ելով Արևը:
Ահկի ամսվա մասին Վանական Վարդապետից հայտնի է հետևյալը. «... ի յառնել գետոց և թուլանալ ձեան, ահ է աս-են մարդոյ ամենուրեք»: «Ահեկան» և «ահեակ» բառերը գրա-բարում ձախի իմաստն են արտահայտում: Կապվել են ամե-նայն վնասակարի հետ: Հայկազյան բառարանը դրանք բա-ցատրում է «չար, անարգ, վատթար, վնաս, մոլորեալ» նշա-նակությամբ: Հետևաբար, բացի վարարող գետի (Եփրատի ) հետ կապվող Աստղիկ-Տուշպուեա լուսավոր աստվածուհուց «Ահկհի» մեջ հասկացվել է նաև ինչոր չար սկիզբ կրող էու-թյուն, որի մասին ոչինչ չի ավանդվել, և որը սակայն իր հետ-քը թողել է այս ամսանվան մեջ: Կենդանաշրջանի համաստե-ղություններում, որոնց հիման վրա հնում արեգակնային տո-մարն է կազմվել, այդ էությունը կարող էր լինել Ցուլը, որը սովորաբար, մեր վիշապաքարերի վրա պատկերվում է իբրև զոհաբերված կենդանի՝ ռունգերից հորդացող ջրի վարար շիթերով: Ապացուցված է, որ շումերական «Գիլգամեշ» էպո-սում 7 կումով Եփրատի ջրերը ցամաքեցնող «Երկնային ցու-լը» Ցուլ համաստեղությունն է, որը հունվար ամսին իր գա-գաթնակետին հասնելով, «սպանում է» Տիգրիս և Եփրւսւո գետերի համարժեք Ջրհոս համաստեղությանը՝ նրան իջեց-նելով անդրաշխարհ (հորիզոնից ներքև ), իսկ ապրիլ ամսին «սպանվում է» Առյուծից, երբ վերջինս է շարժվում դեպի իր գագաթնակետը:
Չի բացառվում, որ հայոց մեջ Ահկի ամիս ասելով, ոչ միայն Եփրատ գետի հետ կապված Աստղիկ-Տուշպուեա դի-ցուհին է հասկացվել, այլև ձախակողմյան՝ վնասակար բն-ույթ կրող «սպանված» Ցուլ համաստեղությունը, որի ռուն-գերից առատորեն թափվող ջուրը կարող է աղետների պատ-ճառ լինել:
ՄԱՐԵՐԻ-ԱՈՒԻ-մայիս: Ահկի-մայիս ամսին հայոց ան-շարժ տոմարում հաջորդում է Սարերին, որի մասին Վանա-կան վարդապետի «Տարեմուտում» ասված է. «Ամիս հայոց՝ ըստ անշարժ տումարի համեմատ մայիսի (որպէս ամիս մար-եաց կամ թխելոյ հաւուց). Մարերի յորժամ թաւանան մայրիք տերևօք և ոստօք և լինին որպէս մայր թռչնոց և գազանաց»: Հետևաբար, «Մարերի» ասելով, ըստ հայոց անշարժ տոմա-րի, հասկացվել է մի կողմից էգ թռչունների («մարեաց» ) և հավքերի («հաւուց» ) թուխսի, մյուս կողմից էլ՝ մայրի ծառերի տերևների և ոստերի թավանալու ամիսը, ոստեր, որոնք որ-պես մայրական գիրկ են ծառայել թռչունների և գազանների համար:
«Հավ(ք)երի ամիս» իմաստն անզեն աչքով տեսանելի է Մհերի դռան դիցացանկում՝ Աուի անվան մեջ, որն անմիջա-պես հաջորդում է Տուշպուեա-Ահկիին: Ըստ մեզ, կարդացվել է «Հավի» կամ «Ավի»: Թռչուններն «ւսվ ու չըվ(ող )» ձևով ար-տաբերվում են նաև Գեղարքունիքի որոշ տեղական խոս-վածքներում, իսկ «ավչի» բառը հայոց ռամկական լեզվում որսորդ է նշանակել, թերևս, «հավք խփող» իմաստով:
ՄԱՐԳԱՑ-ԱՐԴԻ-հունիս: Վանականի «Տարեմուտում» Մարգացի մասին ասվում է. «Անուն ամսոյ հայոց, ի դէպ եկե-ալ վայելչուե մարգաց կամ մարգագետնոյ, զի ըստ անշարժ տումարին անկանի յաւուրս յունիսի. Մարգացն, որ է ժամա-նակ ածելոյ զմարգս՝ որ ի դաշտս և ի հովիտս իցեն, յայգեստանս և ի բուրաստանս»: Այս ամսի դիմաց Մհերի դռան դի-ցացանկում համապատասխանաբար արձանագրված է Աոփ-Ավի-մայիսին հաջորդող Արդի դիցանունը: Ըստ մեզ,
հայերեն «արտ» բառն է, որը գրաբարում ունեցել է հող, անդաստան, ագարակ իմաստները: Ավանդված է, օրինակ «Վարեցին արտս և տնկեցին այգիս»: Իսկ մարգը նույնպես հասկացվում է այգու՝ խոտավետ, ծաղկավետ վայրի իմաստ-ով, ինչպես, որ ասվել է գրաբարում, «դաշտ խոտաւէտ, ծադկավէտ. վայր ջրարբի»: Եւ իսկապես, Մարգաց-հունիս ամսին արտերը՝ մարգերը, մարգագետինները վայելչատես, փարթամ և ծաղկավետ են դառնում, ինչպես և նշել է Վանականը: Այս ամիսը պետք է որ մարմնավորած լինի արտերի ու մար-գերի հովանավոր բիայնական Արդ(տ)ի դիցուհին:
ՀՐՈՏԻՑ՚ԱՅԱ-հուլիս: Հրոտից ամսանունը տոմարագի-տական գրականության մեջ սովորաբար կապվում է հրի, կր-ակի հետ: Ավելի ստույգ բացատրություն է տալիս Վանակա-նի «Տարեմուտը». «Հրոտիցն ըստ դրութեն է. զի հուր է ոտիցն (որպէս յուլիս ), որ այրէ ի ներքուստ ի վեր ջերմութի արե-գականն»: Այսինքն՝ Հրոտիցը հուլիսի ջերմակլիմայական դրության՝ բարկ արևի հետ կապված ամիս է, որը մարմնավորող աստվածությունը պատկերացվել է հրե ոտքերով: Նա քայլել է գետնի վրայով և այրել բուսականությունը: Իրակա-նում էլ հուլիս ամսին խոտածածկույթը սկսում է դեղնել, չո-րանալ և խանձվել: Կարծես, իրոք, դրան հրեղեն ոտքեր են դիպել: Այս ամսին Մհերի դռան դիցացանկում համընկնում է Արդի-Մարգաց-հունիսհն հաջորդող Աիա աստվածուհին, որի անունը պետք է որ ընթերցված լինի՝ Այա, ինչպես, որ առաջարկել է Գր. Ղափանցյանը: Այան շումերաքքադական Ութու (Շամաշ ) Արևի կինն էր, որին աղբյուրներում մշտապես ուղե-կցում է «Այա»՝ հարս մակդիրը: Ըստ երևույթին, հայտնի է եղել նաև Վանի թագավորությունում: Հայոց մեջ Հրոտիցն Այա դիցուհու նման արևային մի էություն է ընկալվել և տեղ է գտել Վանա ժայռի օրացույցում:
ՆԱՎԱՍԱՐԴ-ՍԱՐԴԻ-օգոստոս: Օգոստոս ամսին բաժին ընկնող հայոց անշարժ տոմարի Նավասարդ ամսանունը, ըստ հայտնի ստուգաբանության, կազմված է իրանական nava-նոր և sard-տարի բաղադրիչներից: Մհերի դռան դիցա-ցանկում նշված է աստվածուհիների շարքում, իրանականից անկախ ձևով, «սարդի» բաղադրիչով, որն անմիջապես հա-ջորդում է Այա-հուլիսին: Ագաթանգեղոսը Նավասարդին հի-շել է «ի ժամանակի դիցն ամանորաբեր...» ձևով :
Հնում ժամանակը սերտորեն կապված է եղել լուսնին, որի փուլերով են չափել ամիսն՝ իր շաբաթներով և օրերով: «Ամանոր»-ի «նոր» արմատը, բացի իր ուղղակի իմաստից, գրաբարում հասկացվել է նաև լուսնի՝ նորալուսնի նշանա-կությամբ: Ամանոր՝ նշանակել է լուսնային տարի կամ Տարելուսին, որով օրացուցային հաշվարկներ են կատարվել, ըստ երևույթին՝ լուսնաարեգակնային տոմարի համապատաս-խան: Կարծիքներ կան, որ «սարդ»՝ տարի հասկացությունը հնում կապված է եղել նաև թելարւոադրությամբ հայտնի սարդ միջատի հետ: Իսկ «կյանքի թել» հասկացությունն ան-միջականորեն ժամանկի հետ է առնչվում:
ՀՈՌԻ-ՍԻՆՈՒԻԱՐԴԻ-սեպտեմբեր: Հոռի ամսին Կենդաշրջանում համընկնում է Կշեռք աստեդտունը: Այստեղ է գտնվում աշնանային օրահավասարի կետը՝ սեպտեմբերի 23-ը: Համաստեղությունը պատկերացրել են կշեռքի երկու հավասար նժարների նման՝ կարծես, դրանք համապատաս-խանում են ցերեկվա և գիշերվա հավասար տևողություննե-րին: Հայոց աղթարական նշանների շարքում Հոռիին համա-պատասխանում է Կշեռքի նկարը' աստվածուհու տեսքով, որի զգեստի վրա աստդեր են պատկերված: Աջ և ձախ կողմե-րում կշեռքի նժարներն են, որոնց մեջ լուսնի Երկու հավա-սար մահիկ կա: Նրան համապատասխանող ամսանուն-դիցանունը Վանա ժայռի վրա ընթերցվում է Տինոփարդի ձևով, բայց հավանական է ընթեռնելի լինի Սինոփարդի՝ Միջագետքում մեծ համբավ ունեցած Սին լուսնի աստծո անունից: Ինչ վերաբերում է «ւսրդ(ի)» արմատին, ապա խիստ տարածված է հայերենում և ունի «ձև, կարգավորություն», ինչպես նաև «սարք» նշանակությունները: Վերջինիս բովանդակությունը տեսնում ենք նաև կշեռք գործիքի մեջ, որը ոչ միայն սարք է, այլև արդարության խորհրդանիշ: Իսկ «արդարություն»-ի արմատը դարձյալ «արդ»-ն է:
ՍԱՀՄԻ-ԻԺԽԱՐԻ-հոկտեմբեր: Վանականի «Տարեմուտ-ում» գրված է. «Սահմի, զի գնայ հարաւային և գայ հիւսիսա-յին (հողմ ), և դարձեալ իմաստունք արք սահմանէն զտունս իւրեանց առ ի գալ ձմերայնոյն»: Ուստի, Սահմի-հոկտեմբեր ամիսը հին տոմարագետները կապել են Հյուսիսային քամու մուտքի հետ և նրան բաժին հանել երկնային համապատաս-խան աստեղտունը, իբրև ձմեռվա նախագալստյան նշանակ: Իրականում էլ հոկտեմբերը նշանավորվում է հյուսիսային սառը քամիների ուժգնացմամբ: Սահմիի աստեղտունն, ըստ հայոց անշարժ տոմարի, Կարիճն է, որին միջնադարյան աղ-թարական նշանների շարքում համապատասխանում է ծա-լապատիկ նստած աստվածության պատկերը: Նա իր երկու ձեռքում երկու կարիճ է բռնել:
Մհերի դռան դիցացանկում Հոռի Սինուիարդիին անմի-ջապես հաջորդում է Սւսհմիին համապատասխանող Իպխարի աստվածը: Այսպես է նրա անունն ընթերցվում ներկայու-մս, սակայն Գր. Ղափսսնցյանը տեսակետ է առաջ քաշել, որ դիցանունը գրելիս, փորագրողը շփոթել է «իշ» և «իպ» սեպախմբերը՝ դրանց նման լինելու պատճառով: Ուստի, հա-վանական է, որ անունն իրականում հնչած լինի Իշխարի ձև-ով, որն Իշխարա աստվածուհին է. հայտնի է եղել նաև էշխարա, Ուժխւսրա անուններով՝ շումերական, ուգարիթյան, խուռիական և էլամական աղբյուրներից: Նրա խորհրդանիշը կա-րիճն է և Կարիճ համաստեղությունը:
Վանականի հիշատւսկած հյուսիսային քամին առասպե-լաբանորեն համադրելի է օձի կերպարին, ինչպես, որ հունա-կան դիցաբանության մեջ էր հյուսիսային քամուն մարմնա-վորում Բորեաս օձակերպ աստվածը: Հավանական է, որ հին հայոց տոմարագետները («իմաստուն արք» ) հյուսիսային քամիով սահմանել են Կարիճ աստեդտունը՝ օծի կամ վիշա-պի բնույթով: Այդպես է կատարվել, թերևս, այն պատճառով, որ Կարիճի ամենամոտ հարևանը երկնքի Հյուսիսային կիսա-գնդում Օձ աստեղտունն է, իսկ ավելի հյուսիսում՝ Վիշապը: Երրորդ օձի կամ վիշապի անվանակոչությունը աստղային երկնքի այս հատվածում շփոթության տեղիք կտար:
«Սասնա ծռեր» էպոսում կա Չարբախա Քամի, Չարբահար Քամի կամ ավելի հաճախ ճարպախար Քամի կոչված մի դև, որը Բաթմանա Բուղա անվանվող մեկ այլ դևի հետ Մարութա վանքի պահապանն է: Երկուսով էլ ոչ այն է չար, ոչ այն է բարի էություններ են: Կապվում են սահմանի հետ: Մսրա Մելիքի հրամանով պետք է սպանեն Դավթին, բայց երբ հաս-նում են Բաթմանա կամրջին, որը մի տեսակ սահման է Մսրա և Սասնա աշխարհների միջև, անցնում են վերջինիս կողմը: էպոսում «զոդորմիների» շարքում հիշվում են նաև ճարպա-խար Քամին և Բաթմանա Բուղան:
«ճարպ» բառն, ըստ Հր. Աճաոյանի, հայ մատենագրու-թյան մեջ, բացի իր ուղղակի իմաստից, գործածական է եղել նաև «գեր», «պարարտ» նշանակությամբ: Իսկ «խար»-ն արարատյան բարբառում որդ է նշանակում: Վաղարշւսպատ գյուղում (ներկայիս էջմիածնում ) գրառված մի հեքիաթում խարն ամեն անգամ ուտում է այգու վարդը: Հայ հին մատե-նագրությունից պահպանվել է նաև «խարամանի» բառը, որ «չար օձ» է նշանակում: ճարպախար Քամու բնույթը հասկա-նալու համար հարկ է, թերևս, նրա անունը բացատրել «պա-րարտ, գեր օձ» իմաստով: Նրանից էլ, ըստ երևույթին, ծագել է Երևանի Չարբախ շրջանի աղավաղված անունը: Չւսրբախում է գտնվում Թեյշեբաինի ամրոցը, որտեղից մինչև էջմի-ածին ընկած դաշտը բիայնական սեպագրերում հիշատակ-վում Է իբրև «Կուառլինի հովիտ»: Կուառ կամ Կուեռա աստ-վածությունը Ս. Գ. Հմայակյանի կարծիքով, համադրելի Է իրանական Աժի Դահւսկա վիշապին:
Բիայնական Իշխարի աստվածուհու անունը, որն, ըստ հերթականության, համապատասխանում Է Կարիճ համաս-տեղությանը, հավանական Է ընթերցել որպես «իժ» և «խար» բաղադրիչներից բաղկացած մի կազմություն, որը խորհրդա-նշել Է Կարիճ համաստեղությունը և օձաբնույթ հյուսիսային քամիների մուտքը մեր լեռնաշխարհ: Իժխարրն ամսանուն դիցանուն Է, իսկ Կուեռան, թերևս, նրա համաստեդություն-աստվածությունը:
ՏՐԷ-ՈՒՏՈՒԻՆԻ-նոյեմբեր: Հայոց անշարժ տոմարի Տրէ ամսանվան մեջ արտահայտված է Որմիզդ-Արամազդ աստծո գրիչ, քրմական գիտության դպիր, երազացույց և երազահան Տիրի անունը: Այդպիսի մակդիրներով է նրան բնորոշում Ագաթանգեղոսը: Տիրի «երազացույց» և «երազահան» լինելը ճակատագրի գաղափարն են հուշում: Նրա ամսին Վանի թա-գավորության դիցարանում համապատասխանում է Խուտուինին՝ գլխավորելով Մհերի դռան դիցացանկի երկրորդ խմբի արական աստվածներին, քանի որ այդ խմբի իգական ւսսւո-վւսծների շարքը Իժխարի-Սահմիով ավարտվում է: Խուտու-ինին կապվում է ճակատագրի հետ: Համադրվում է խեթա-խուռիական Խութենա և Խութելլուրա ճակատագրի (բախ-տի) աստվածություններին: Այդ դիցանունները կազմված են խուռիական «խութե»՝ գրել բայով: «Խութ» բառը հայտնի է նաև գրաբարից՝ «բևեռ» իմաստով, ինչը հնարավոր է, որ հա-մադրելի է բևեռագիր-սեպագիր գաղափարին: Թե ճակատա-գիրը, թե գրելը, ինչպես հայտնի է, Տիր աստծո հատկանիշ-ներն են:
ՔԱՂՈՑ-ՏՈՒՐԱՆԻ-դեկտեմբեր: Տրէուտոփնիին Մհերի դռան դիցացանկի արական աստվածների շարքում հաջոր-դում է Տուրանի աստվածը, իսկ հայոց անշարժ տոմարում՝ Քաղոցը: Հայ միջնադարյան աստվածաբանական ճառում այս ամսվա մասին ասված է. «Զոդջոյն ամիսն քաղոց պահօք և աղօթիւք առնել մեծապէս խնդրուածս առ Աստուած»: Ասո-ղիկ Վարդապետը գրել է. «Ի սոյն ամի, որ էր նլը (438 ) թուա-կանին, նիզակաւոր աստղն կրկին անգամ երևեցաւ յամսեանն քաղոց»:
Հայտնի է, որ Քաղոց ամսանվան մեջ հայերեն «քաղ»՝ արու այծ արմատն է ընկած, իսկ Կենդանաշրջանում, Խոյ-Արեգից հաշված, նա համապատասխանում է Այծեղջյուր հա-մաստեղությանը: Աղթարական նշանների շարքում Քաղոցի համար պատկերված է հսկա այծի վրա նստած, վեցթևանի ծերունի աստված, որի ձեռքերից մեկում նիզակ կա, մյու-սում՝ թագ: Նկարի ներքո գրված է. «Այծեջեւր և իր աստղն զաւհալն, որ կոչի երևակ»: Զոհալը հայոց մեջ Սատոտն-Երևւսկ մոլորակի անուններից մեկն էր: Հետաքրքիր է, որ Հռոմի՝ ծագումով փոքրասիական Սատուռնալիաների տոնե-րի ժամանակ հանդիսությունների մասնակիցները այծի կեր-պարանքով էին զուգվում:
Սատուռն մոլորակը, որ հույներին հայտնի էր Քրոնոս, իսկ իրանցիներին՝ Զրվան կամ Քեյվան (բաբելական Կայմանուի աղավաղված ձևը) անունով, պետք է ենթադրել, որ ինչ-ինչ աղերսներ է ունեցել Տուրանի դիցանվան հետ: Աղթարա-կան պատկերում նա ձեռքին արքայական խորհրդանիշ ու-նի, իսկ մյուս ձեռքի նիզակը հուշում է այն աստղ-մոլորակը, որի մասին խոսել է Ասողիկը: Այս աստծուց են, թերևս, նա-խաքրիստոնեական ժամանակներում պահքով և աղոթքով շնորհ ակնկալել խնդրածի համար, ինչի վերապրուկը պահ-պանել է վերոբերյալ աստվածաբանական ճառը:
ԱՐԱՑ-ԱՐԱՕԱ-հունվար: Տուրանի-Քաղոց դիցանուն-ամսանունով Մհերի դռան երկրորդ խմբի արական աստված-ների շարքում տոմարի հերթականությունն անսպասելիորեն ընդհատվում է, և մենք Քաղոցին հաջորդող Արաց ամսանու-նը տեսնում ենք Վանա ժայռի դիցացանկի երրորդ խմբի արական աստվածների շարքում, որպես 27-րդ աստվածու-թյուն ՝ Արածա անվամբ: Արացի և Արածայի համատեղելիու-թյունը հնարավոր է համարել Գ. Բ. Ջահուկյանը: Գր. Ղափանցյանն այս դիցանվան մեջ տեսել է հայերեն «արածել» բայը: Ն. Վ. Հարությունյանը պարզել է, որ Արածա դիցանունից մի ամբողջ շարք աշխարհագրական անուններ են կապ-ված եղել Վանի թագավորության արձանագրություններից հայտնի Սյադու, Սանգիբուտու երկրամասերում, ինչպես նաև Տուարածի՝ պատմական Հայաստանի Տուարածատափ (Տավարածի՝ հովվի դաշտ ) գավառի անվան մեջ: Գր. Ղափանցյանի տեսակետը պաշտպանելով, նա եզրակացրել է, որ խոսքն անասնապահության հովանավոր աստծու մասին պետք է եղած լինի: «Տուարածատափ» անունն էլ ցույց է տալիս այդ տարածքում անասնապահության զարգացած լի-նելը: Այդ է վկայում նաև Արգիշթի Ա-ի Խորխոռյան տարեգրությունը, ուր նա պատմում է, թե ինչ ահռելի քանակությամբ խոշոր և մանր եղջրավոր անասուններ է հափշտւսկել «Տու-արածի» դաշտից: Զարգացած անասնապահական շրջաննե-րի մեջ են մտել նաև Եփրատի վտակ Արածանիի վերին գե-տաբերանի մյուս՝ Այադու և Սանգիբոււոու տեղանքները: Սարգոն Բ-ն արձանագրել է Սանգիբուտուի մարզի Ուլխու քաղաքի մերձակա դաշտերի խոտի արտակարգ փարթամ աճի մասին: Ն. Վ. Հարությունյանն, այպրսով, եզրակացրել է, որ Արածանի դիցանունը կապված է Արևելյան Եփրատի ասուրական Արծանիա և հայկական Արածանի անունների հետ: Ս. Գ. Հմայակյանն իր հերթին կարծիք է հայտնել, որ Արածան Արածանի գետի աստվածն է եղել, ըստ մեզ, ամե-նայն հավանականությամբ՝ հովիվ աստվածը:
Կենդւսնաշրջանուն Արացը համապատասխանում է Ջր-հոս համաստեղությանը, իսկ Ջրհոսը, ինչպես վերևում ասա-ցինք, Տիգրիս և Եփրաւո գետերն է խորհրդանշել (տես «Ահկի-Տուշպուեւս-ապրիլ» բաժնում ) :
ՄԱՀԵԿԻ-ԶԻՈՒԿՈՒՆԻ-փետրվար: Արածա-Արւսցին Ահե-րի դռան դիցացանկի արական աստվածների շարքում ան-միջապես հաջորդում է Զիուկունին, որի անունը Գ. Բ. Ջա-հուկյանը համադրել է բնիկ հայերեն «ձուկ(ու )ն» հիմքային ձևին: Աա ապացուցվում է նաև Կենդանաշրջանի վերջին՝ 12-րդ Ձկներ համաստեղության հին հայկական Ձուկն անվանա-ձևով: Ձուկնը հաջորդում է Ջրահեղին (Ջրհոսին), ինչպես Զիուկունին՝ Արածային:
Հայոց անշարժ տոմարի համաձայն, Ձուկն համաստե-ղությանը բաժին է ընկնում Մահեկի ամիսը, որի 13-ի լույս 14-գիշերը ժողովուրդը տոնել է հնում Միհր-Արև աստծուն ձոնված Տյառնընդառաջի տոնը՝ խարույկների շքահանդե-սով: ժողովուրդն այսօր էլ հավատում է, որ այդ օրը ձմեռը մի տեսակ կոտրվում է, գետինը՝ տաքանում, և ցրտերն այլևս սաստիկ չեն լինում:
Իրանցիները Ձուկն համաստեղությունը ճանաչել են «Մահիկ» անունով, իսկ Տյառնընդառաջի տոնը նշել են գրե-թե նույնական ծեսերով՝ «Չհարշամբե Սուրի» անունով, որն ամենայն հավանականությամբ, նույնպես Միհրին է ձոնված եղել: Միհրն իրանական (զենդական ) աղբյուրներում «Մահ» է անվանվել, իբրև Լուսին, և համարժեք է դիտվել Արևին:
Ղևոնդ Ալիշանի արդարացի դիտարկմամբ, հենց Միհրի անունն է ընկած հայոց անշարժ տոմարի Մահեկի ամսւսն-վան մեջ, քանի որ Արևի Արեգ ամսով սկսվելու դեպքում ամս-անունները պետք է որ վերջացած լինեին «մահ»-լուսին ար-մատը ներառած Մահեկիով: Ուստի, կարելի է ենթադրել, որ հայոց անշարժ տոմարը լուսնա-արեգակնային է եղել: Հենց այն հանգամանքը, որ Տյառնընդառաջի օրը մարդիկ խա-րույկները գիշերն են վառում, ցույց է տալիս, որ հնում Միհ-րին Լուսնի կերպարանքով են դիմավորել: Մահեկի ամսան-վան մեջ «մահ» և «եկ» բաղադրիչները ցույց է տալիս նաև Վանական Վարդապետն իր «Տարեմուտում», ուր սակայն «մահ» արմատը հասկանալի պատճառով կապում է մահվան գաղափարի և ոչ թե հեթանոսական Միհր աստծո հետ. «Մա-հեկի, զի տունկք և բոյսք որպէս զմեռեալ լինին եղեմնապատ և ձիւնաթաղ, մահ է եկի, այսինքն՝ ածի»: Մինչդեռ այս տրա-մաբանությամբ, բույսերն ու տունկերը ձմռան մյուս ամիսնե-րին նույնպես կարող են եղյամապատ և ձյունաթաղ լինել: Իրականում այդ ամսին Միհր-Լոաինն է վերադարձել Կենդանաշրջանում իր տարեպտույտն ավարտած, վերջացրած: Իսկ ճամփորդությունը սկսել է Արեգից, իբրև Արև աստված, որի պաշտամունքի հետքերը պահպանվել են հայ գրավոր և բանավոր մշակույթի գրեթե բոլոր ծալքերում:

Գագիկ Մարտոյան

[Mono]

По клиносям дингир Уту будет так


.

кстати его храм назывался Белый Дом.

А вы говорите Белый Дом это что то новое и крутое .... хехе.

ПС. Когда мы молились правильным богам у нас все было ОК !

[Mono]

Это самая древная карта мира которая сохранилась!!!

На ней есть Армения , Ассирия и Вавелон и несколько городов., кстати один из этих городов назывался просто Калак. Он был ужнее Нинвеи.

Так что мы самые древные в регионе !!!

Никто не имеет право присягнуть на нашу древность

Если хотите крупный план залезте сюда


http://freenet.am/~mono/babelon1.jpg

[darrel]

Originally Posted by Mono

Так что мы самые древные в регионе !!!

Прочитал этот пост и вспомнил одну историю.

Как-то раз вез я сына в школу, ему тогда было лет 7 или 8. И он меня спрашивает:
- Правда, что мы очень древняя нация.
- Правда, - отвечаю.
- А, правда, это хорошо!
- Ну, как тебе, сказать, - продолжаю я - хорошо, наверное, но это не наша заслуга, так получилось. Другое дело если бы мы были самой умной нацией, - говорю я, как бы ведя воспитательную работу перед началом учебного дня.
- Но мы ведь умные, - утверждающе говорит сын.
- Знаешь, американцы говорят "если ты такой умный, то почему ты бедный?
После это он немного подумал и говорит:
- Да, мы не самый богатый народ.
А немного погодя:
- Не верная пословица. Вот, я же умный, а не богатый.
Он с 5 лет английским занимался и к 7-ми годам уже достаточно хорошо знал 3 языка, ну и считал себя умным. Критерий оценки был такой "вы с мамой в 7 лет знали 3 языка? Нет. Значит я умнее вас. Он еще тогда отличался способностями к демагогии, и я понял, что мальчик, наверное, будет юристом.

Ну, я стал объяснять, что есть знание языка, а что есть практические знание. Словом согласились на том, что еще стоит учиться.

Сейчас, конечно же, он большой и таких вопросов не задает. Вообще мало вопросов задает, все больше просит что-нибудь купить .... практических знаний набрался, наверное

[Mono]

- Ну, как тебе, сказать, - продолжаю я - хорошо, наверное, но это не наша заслуга, так получилось.

То есть как это не наша заслуга ? А если бы люди не отдавали свои последные деньги на то чтобы скопировать экземпляр книги Мовсеса Хоренаци , если бы другие не писали книги итд итп то мы сегодня бы не существовали..

ПС. Пергамент для такой книги стоил тогда 2000 долларов по нынешным расценкам ..

[Երեխա]

Originally Posted by darrel

Прочитал этот пост и вспомнил одну историю.

Дар джан, mi angam US um nstac gorci txov spasum einq meqenan ga tun tani, TV ov film er, Hromi ankumn er inch er.
Epizod ka vor hayoc tagavor' galis e Hromi kaysri mot.
Yes el ed amerikacineri gluxner' mi lav q(з.и.м.) aselov tenum eq menq menq???
Mi episod el ka, cuyc en talis ashxarhi qartez. ayntex mi "totol" Armenia ka, Hromi u Parskastani koxqin.

Karch asac ed qartezi epizodin el ahagin gorgraci, minchev ed txeqic mek' (anglosax) asec

Heto inch? hima ov eq? ov e dzer masin hishum?

CHisht er asum Darel
patmutyan mej dinamika e petq pahpanel. Ov e asorinerin hima hishum? Saroyan' grel e 70 000 asori, ed 32 tvakanin er, Hima yerevi 10 hazar el chi mnacel.
E Rusneri dzerqic u mer xelqic menq el mi gexecik or nman chakatagri karzanananq ...

[Strider]

E Rusneri dzerqic u mer xelqic menq el mi gexecik or nman chakatagri karzanananq ...[/QUOTE]

Of cource, it is always the Russians to be blamed, is it not?! Or Americans? Or the globalisation?

I agree with Mono, we still exist because so many people - generation after generation - sacrificed so many things. That is the iportant thing and it is up to us not to loose it. And - no, I don't want to be the most faimos nation of the world.